Clark Olofsson, figura famëkeqe që u bë frymëzimi i një prej termave më të çuditshëm në psikologji, “Sindroma e Stokholmit”, ndërroi jetë sot, më 27 qershor 2025, në moshën 78-vjeçare, pas një sëmundjeje të gjatë. Me vdekjen e tij, mbyllet një kapitull i errët dhe njëkohësisht magjepsës i historisë së krimit në Europë.
Historia që e bëri të famshëm (pa dashje) ndodhi më 23 gusht 1973, në një bankë në zemër të Stokholmit. Një burrë i armatosur, Jan-Erik Olsson, mori katër pengje dhe bëri një kërkesë të pazakontë: të sillnin nga burgu shokun e tij të qelisë, Clark Olofsson. Për të shmangur gjakderdhjen, autoritetet suedeze pranuan. Clark hyri në bankë – jo si ndërmjetës, por si bashkëpunëtor në krim.
Për gjashtë ditë, të gjithë qëndruan të mbyllur në bankë. Por ndodhi diçka që askush nuk e kishte parashikuar: pengjet, në vend që të trembeshin, filluan të lidhen emocionalisht me pengmarrësit. Një nga pengjet, 23-vjeçarja Kristin Enmark, i telefononte Kryeministrit suedez dhe i thoshte se ndihej më e sigurt brenda me Clark-un sesa jashtë me policinë. “Ata nuk na kanë bërë asgjë. Luajmë tavëll, tregojmë histori. Clark është shumë i sjellshëm,” – deklaronte ajo.
Kur pengmarrja përfundoi me një sulm të policisë dhe të gjithë dolën pa lëndime, pyetja që ngeli pezull ishte: si është e mundur që viktimat të kenë simpati për ata që i mbajnë peng? Nga kjo dilemë, psikiatri suedez Nils Bejerot krijoi termin që sot e njeh gjithë bota: Sindroma e Stokholmit.
Clark, me flokë të gjata, mjekër dhe një pamje që luhatej mes joshjes dhe rrezikut, u bë simboli i kësaj sindrome. Ai nuk ishte sadist klasik, por një manipulues i lindur. “I premtova Kristinës që nuk do t’i ndodhte gjë – dhe e mbajta fjalën,” do të thoshte më vonë.
Pas kësaj ngjarjeje, jeta e tij mori një drejtim të parashikueshëm: më shumë krime, më shumë burgje, më shumë arratisje. Ai u bë i famshëm në Suedi, Belgjikë dhe Gjermani, por rrallëherë për arsye pozitive. Në vitin 2018, u lirua përfundimisht pas një dënimi për trafik droge. Dhe në vitin 2022, Netflix i kushtoi një serial të tërë – “Clark” – me aktorin Bill Skarsgård në rolin e tij, duke e kthyer sërish në figurë publike, këtë herë si anti-heroin e ekranit.
Por jo të gjithë mbetën të mahnitur nga miti. Në një podcast të BBC-së në vitin 2021, vetë Kristin Enmark hodhi poshtë konceptin e “Sindromës së Stokholmit”: “Është thjesht një mënyrë për të fajësuar viktimat. Unë bëra atë që duhej për të mbijetuar.”
Me ndarjen e Clark Olofsson nga jeta sot, historia e një prej rasteve më të famshme kriminale në botë merr fund – por pyetjet mbi atë që ndodhi vërtet brenda asaj banke në 1973 ende nuk kanë përgjigje të qarta. Sindromë psikologjike, strategji mbijetese, apo etiketë për një realitet që nuk e kuptojmë dot?
E vetmja gjë e sigurt është se Clark nuk do të harrohet – as për krimet e tij, as për hijen e gjatë që la në psikologjinë moderne.
